Gdy w listopadzie 1918 r. w Warszawie, Krakowie i Lublinie swobodnie łopotały już biało-czerwone flagi, oznajmiające odzyskanie niepodległości, to we Lwowie młodzi chłopcy i dziewczęta z bronią w ręku (a często bez niej) walczyli o każdą ulicę, o każdy dom. Ich zryw okazał się zwycięski, ale obecna Polska ze względu na tzw. politykę wschodnią nie za bardzo chce o tym pamiętać.

Narodowe Święto Niepodległości kojarzy się z datą 11 listopada 1918 r., kiedy to w Compiègne we Francji podpisano rozejm, pieczętujący ostateczną klęskę Niemiec.  W tym samym dniu z kolei w Warszawie brygadier Józef Piłsudski przejął  władzę od Rady Regencyjnej. Niewielu jednak współczesnych polskich polityków chce dzisiaj pamiętać, Ĺźe odrodzenie się Rzeczypospolitej było moĹźliwe  takĹźe dlatego, iĹź kilkanaście dni wcześniej, dokładnie 1 listopada,  doszło do wybuchu we Lwowie powstania, które jak mało które okazało się zwycięskie.  Powstanie to było spontaniczną reakcją mieszkańców miasta – noszącego dumne miano „Semper Fidelis” – na zajęcie koszar i  innych waĹźnych obiektów przez  oddziały składające się z Ĺźołnierzy austro-węgierskich narodowości ukraińskiej. Odziały te dodatkowo wsparte zostały przez Legion Ukraińskich Strzelców Siczowych, którym dowodził jeden z arcyksiążąt austriackich, Wilhelm Habsburg, zwany „Wasylem Wyszywanym”. Arystokrata ów, wywodzący się z rodziny cesarskiej, w planach wielu środowisk miał być głową przyszłego państwa ukraińskiego, ściśle powiązanego z Wiedniem, a obejmującego swym zasięgiem nie tylko Galicję Wschodnią, ale i Łemkowszczyznę, Bukowinę i ziemię przemyską.

Walki rozpoczęły się od szkoły im. Henryka Sienkiewicza i Domu Akademickiego, w których to budynkach zabarykadowali się członkowie konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Pierwszą z placówek dowodził kpt. Zdzisław Tatar-Trześniowski, a całością obrony miasta kierował kpt. Czesław Mączyński. Z kolei na czele Polskiego Komitetu Narodowego stanął hr. Tadeusz Cieński.

Do stawiającej opór garstki obrońców szybko dołączyli inni. Liczba walczących po stronie polskiej zwiększyła się w ciągu następnych dni do kilku tysięcy osób. Broń zdobywano na wrogu lub z rozbijanych magazynów austriackich.

W owym czasie mężczyĹşni byli wciąż w armii austriackiej – i to na róĹźnych frontach, bo wojna wciąż trwała. Do walki stanęli więc młodzi ludzie – uczniowie, studenci, harcerze, teĹź dziewczęta i kobiety. Najmłodszy z powstańców miał zaledwie dziewięć lat. A najmłodszy, który za męstwo otrzymał order Virtuti Militarni, uczeń gimnazjalny Antoś Petrykiewicz, walczący na „Reducie Śmierci” (Górze Straceń), miał zaledwie 14 lat. Innym znanym powstańcem był jego rówieśnik, Jurek Bitchan. Poległ on na Łyczakowie. Jego matka, Aleksandra Zagórska, komendantka Ochotniczej Legii Kobiet, takĹźe brała udział w walkach. Ze względu na wiek, jak i waleczność, historia nadała powstańcom miano „Orląt Lwowskich”.

Boje były nadzwyczaj zacięte, o kaĹźdą ulicę, o kaĹźdy dom, a nawet o poszczególne kondygnacje. Wznoszono barykady, a do odciętych dzielnic przedostawano się kanałami. W końcu 20 listopada nadeszła odsiecz wojskowa z Krakowa i Przemyśla. Przybyła ona koleją, bo Ukraińcy zlekcewaĹźyli przeciwnika i nie wysadzili ani torów, ani mostów. Odsieczą dowodził płk Michał Karaszewicz-Tokarzewski.

Następnego dnia o świcie rozpoczęła się decydująca batalia. Ciężkie walki toczyły się w dzielnicy Zamarstynów i wokół Cytadeli, a takĹźe na Podzamczu i Wysokim Zamku oraz w wielu innych punktach. Sukcesem było okrążenie pozycje ukraińskie od południa i wschodu. Z tego powodu oddziały wroga, mimo swej wyraĹşnej przewagi w sprzęcie i ludziach, aby nie znaleźć się w kotle, musiały się wycofać z miasta. Drugie dnia, 22 listopada 1918 r. o godz. 5:40 rano, na wieĹźy lwowskiego ratusza załopotała biało-czerwona flaga. Zatknęli ją Ĺźołnierze rotmistrza Romana Abrahama, dowódcy obrony Góry Straceń. Cały Lwów był w polskich rękach, ale walki wokół miasta, jak i ostrzał ukraiński ze wzgórz, trwały jeszcze do maja 1919 r.

Wielu spośród „Orląt” wzięło udział w wojnie polsko-bolszewickiej, a zwłaszcza w bitwie pod Zadwórzem. Wielu takĹźe uczestniczyło w obronie grodu przed Niemcami w 1939 r., a takĹźe w wyzwalaniu go w 1944 r., w ramach akcji „Burza”.

Co się stało z głównymi bohaterami powstania? Antoś Pietrykiewicz, w dwa miesiące po wyzwolenia miasta, zmarł w szpitalu z odniesionych ran. Jego dowódca, Roman Abraham, został generałem; bił się dzielnie w 1939 r. jako dowódca Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. Generałem został teĹź Karaszewicz-Tokarzewski, po klęsce wrześniowej objął funkcję komendanta pierwszej podziemnej organizacji, jaką była SłuĹźba Zwycięstwu Polsce; aresztowany przez NKWD, trafił przez Syberię do armii gen. Andersa. Zmarł aĹź w Casablance w Maroko. Z kolei Czesław Mączyński został pułkownikiem i posłem na Sejm RP. Karierę polityka wybrał takĹźe Tadeusz Cieński, zapalony społecznik. Nawiasem mówiąc, jego wnuk, Stanisław Pruszyński był współzałoĹźycielem Fundacji im. Brata Alberta w Radwanowicach.

Tragicznie potoczyły się losy Tatar-Trześniowskiego. W wyniku konfliktu personalnego zastrzelił w 1921 r. swego dowódcę, a następnie siebie samego.

Smutny los spotkał takĹźe arcyksięcia Wilhelma Habsburga. Po powrocie do Wiednia nadal snuł utopijne plany polityczne, wiążąc się z niemieckimi nazistami i ukraińskimi nacjonalistami. W 1947 r. został aresztowany przez NKWD. Zmarł w radzieckim więzieniu w Kijowie, w tym samym mieście, w którym chciał być koronowany na króla.

Pamięć o poległych powstańcach pielęgnowana była bardzo w czasach Drugiej Rzeczypospolitej. W 1920 r. Lwów jako jedyne miasto polskie otrzymał order Virtuti Militari, a pięć lat póĹşniej ciało jednego z „Orląt” złoĹźono w Grobie Nieznanego Ĺťołnierza w Warszawie. W tym samym czasie wzniesiono wspaniały Cmentarz Obrońców Lwowa na Łyczakowie. Nekropolia ta, zniszczona w katach 70. przez władze radzieckie, zostało obecnie odbudowana, ale bez wielu wcześniejszych elementów, bo na ich przywrócenie nie zgodzili się nacjonaliści ukraińscy. Blokowali oni takĹźe przez długi czas ponowne złoĹźenie niektórych trumien, w tym ormiańskokatolickiego arcybiskupa Józefa Teodorowicza, posła i senatora z listy Narodowej Demokracji.

Dziś pamięć o bohaterach przypominają tak pomniki m.in. na cmentarzu na Sępolnie we Wrocławiu oraz w Częstochowie i Ĺťarach, jak i nazwy (co najbardziej cieszy) szkól w Gliwicach, Opolu, Kędzierzynie-KoĹşlu, Świdnicy i innych miastach. Niestety establishment Trzeciej RP nie chce pamiętać o bohaterach. Nadskakując ukraińskim prezydentom, najpierw Wiktorowi Juszczence, a obecnie Petro Poroszence, nawet nie wymienia ich imion w czasie uroczystości państwowych. Protestował przeciwko temu w 2008 r. Światowy Kongres Kresowian z Bytomia. Występując w jego imieniu Danuta Skalska napisała w liście otwartym do ówczesnego ministra obrony narodowej Bogdana Klicha:

"Z ubolewaniem stwierdzamy, Ĺźe od pewnego czasu, podczas uroczystości państwowych (m.in. ubiegłorocznego Święta Niepodległości i tegorocznego dnia Wojska Polskiego) w czasie apelu poległych przy grobie Nieznanego Ĺťołnierza – nie są wzywani do apelu Obrońcy Lwowa i Ĺźołnierze walczący o Polskę na Kresach Wschodnich Rzeczpospolitej. Nie przypuszczamy, aby czynniki odpowiedzialne za przygotowanie listy pól bitewnych nie posiadały stosownej wiedzy historycznej. Tej wiedzy dostarczają umieszczone wokół Grobu Nieznanego Ĺťołnierza tablice, na których  wyszczególnione są miejsca chwały polskiego oręża; – równieĹź te, za naszą obecną wschodnią granicą. Widnieje na nich takĹźe KrzyĹź Virtuti Militari przyznany za najwyĹźsze zasługi w obronie Ojczyzny zbiorowemu bohaterowi: miastu Lwów. Czy zasługi te w czymkolwiek umniejszać moĹźe fakt, ze Lwów znajduje się obecnie poza granicami Polski? Pozostaje nam domniemywać, Ĺźe przyczyną obecnego stanu rzeczy i wybiórczego potraktowania poległych podczas uroczystych apeli, są niczym niewytłumaczalne dla nas zabiegi o poprawność polityczną za wszelką cenę, nawet jeśli tą ceną miałyby być: prawda historyczna i szacunek dla ofiary Ĺźycia naszych przodków walczących o Polskę." Jak będzie w tym roku? Zobaczymy.

Obchodząc Święto Niepodległości pamiętajmy żołnierzach i legionistach, a zwłaszcza o powstańcach, tak wielkopolskich i śląskich, jak i lwowskich, bo wszyscy oni oddali swe młode życie za naszą wolność.